DSİ'DE GÖREVLİ JEO.YÜK MÜH. SN. MEHMET AKGÜN'NÜN KATKILARIYLA DÜZENLEDİĞİMİZ CİNDERE BARAJI TEKNİK GEZİSİNİN KATILIMCILAR İÇİN ÇOK YARARLI OLDUĞU İNANCINDAYIZ. AYRICA BARAJDA GÖREVLİ PERSONELİM ŞUBEMİZ GÖSTERDİĞİ İLGİDEN DOLAYI ÇOK TEŞEKKÜR EDİYORUZ.

(Bu yazı, DSİ Genel Müdürlüğü Su Dünyası Dergisinden alınmıştır)

CİNDERE BARAJI

AŞAĞI BÜYÜK MENDERES PROJESİ KAPSAMINDA OLAN CİNDERE BARAJI TÜRKİYE'NİN SİLİNDİRLE SIKIŞTIRILMIŞ KATI DOLGU (SSKD) TİPİNDE OLAN İLK BARAJI OLMA ÖZELLİĞİNİTAŞIYOR...

Hazırlayan: Halil İbrahim İndap          DSİ Aydın Bölge Müdürü

    Ükemizde sulu tarım ve enerji ihtiyacına önemli katkılar yapacak olan Cindere Barajı ve HES, Denizli'nin Güney ilçesi sınırları içerisinde olup Denizli iline 70 km ve Güney ilçesine de 5 km uzaklıktadır. Büyük Menderes nehri üzerinde yapımı devam etmekte olan Cindere barajı ve HES, Adıgüzel barajının mansabına ve Yenicekent regülatörünün menbaına yerleştirilmiş olup, Cindere Köyü'nün 2 km kuzeybatısında Boztepe ve Aktarla tepeleri arasında yer almaktadır. Barajın asıl maksadı sulama ve kademe barajı olarak da enerji üretimidir.

       Cindere Barajı ve HES bir ilke imza atmaya hazırlanmaktadır. Silindirle sıkıştırılmış katı dolgu (SSKD) olarak inşa edilmekte olan bu baraj ile ülkemizde ilk defa bu tipte bir baraj yapılmış olacaktır. Katı dolgu tipin özelliği betondaki bağlayıcı malzeme miktarının düşüklüğüdür. Beher m3 betonda 50 kg çimento ve 20 kg uçucu kül kullanılmaktadır.Menba ve mansap yüzeyleri simetrik olan Cindere Barajı talveg diye isimlendirilen nehir tabanından 72 m yükseklikte olup, temelden ise 107 m yüksekliğe sahiptir. Menba yüzünde PVC membran kaplı prekast beton paneller ile geçirimsizlik sağlanmaktadır. Bu özellikleri ile de Cindere Barajı inşaatı tamamlandığında dünyada sayılı barajlar arasında yer alacaktır.      SSKD tipinde olan Cindere Barajı esasında Silindirle Sıkıştırılmış Beton (SSB) yani dünya literatüründe Roller Compacted Concrete (RCC) olarak bilinen baraj kategorisinin bir tipidir. SSB barajda, inşaat makinalarının üzerinde dolaşırken batmadığı ve çökme değeri (slump) sıfır olan beton, 300 mm kalınlıkta tabakalar halinde serilmekte ve vibrasyonlu silindirlerle sıkıştırılmaktadır. 102 m SSB yükseklikliği olan Cindere Barajı'nda 340 adet yatay inşaat derzi bulunmaktadır. Bu tip barajların yapımı dünyada 1980'li yıllarda başlamış, maliyet düşüklüğü, inşaat hızı ve yapım kolaylığı açısından tercih edildiğinden, kısa sürede sayıları çok artmış ve 2004 yılı başında, inşa halindekilerle birlikte rakam 300'ü geçmiştir.

    Cindere Barajı'nın 1 500 000 m3'lük SSB gövde dolgusu arkasında 84 hm3'lük su depolanacaktır. Bu hacim ise, yaklaşık 2,82 km2'lik göl alanına karşılık gelmektedir. Barajın gövdesinin eteğinde inşa edilecek 4 üniteli 28,5 MW toplam kurulu güce sahip santral ile yılda ortalama 88 GWh enerji üretilmesi plânlanmaktadır. Bu enerjinin üretilmesi ve sulama talebine uygun su verilebilmesi için santral binası 3 adet 9 MW' lık düşey eksenli Francis ve 1 adet 1.5 MW'lık yatay eksenli Francis türbin ile donatılmıştır. Sular santrale 2 adet 4 m çapında cebri borudan geçerek ulaşacaktır.

    Barajlarda gövde inşaatının yapılabilmesi için gerekli işlemlerden biri de inşaat sahasını kuru ortama almaktır. Derivasyon olarak adlandırılan bu işlem Cindere Barajı'nda 5 m çapında daire kesitli 768 m uzunluğunda bir çevirme tüneli ile sağlanmıştır. Bu işlem bittikten sonra aynı tünel dipsavak olarak barajın işletmesi boyunca hizmet vermeye devam edecektir. Barajlara ihtiyaç fazlası su geldiğinde ve depolama miktarı aşıldığında bu suların ve taşkınların güvenli bir şekilde mansap tarafına atılabilmesi için gerekli olan yapılar dolusavak olarak tanımlanmaktadır.  

    Cindere Barajı'nda 4 gözlü, radyal kapaklı ve karşıdan alışlı olarak düzenlenen dolusavak yapısı 3600 m3/s boşaltım kapasitesine sahiptir. Dolusavağın gövde üzerinde düzenlenmesi ile kazı miktarından önemli ölçüde tassarruf sağlanmıştır. Bu yapılar ancak SSB ve beton barajlarda güvenli bir biçimde gövde üzerinde düzenlenebilirler. Cindere Barajı SSB gövdesi dolayısıyla ile bu imkanı sağlamıştır.

    Cindere Barajı santralinden türbinlenecek olan sular nehre dönmeden önce santral çıkış havuzunda bulunan düzenleme yapısı ile Yenicekent sulamasına verilecektir. Sulamaya verilecek olan suyun miktarı yılda ortalama 618 milyon m3 olup 4600 ha'lık bir sahanın sulama ihtiyacını karşılayacaktır. Sulama ihtiyacı fazlası olan sular yine bu düzenleme yapısı ile nehre verilecektir. Fakat santral üretimde olmadığı zamanlarda baraj mansabındaki nehir yatağında tabii hayatın sürebilmesi için gerekli miktardaki su, santralin içinde bulunan dipsavak borusu ile verilecektir. Göl seviyesi enerji üretim kotunun altına düştüğü zaman da derivasyon tüneli içindeki dipsavak yapısı ile baraj mansabına rahatlıkla su verilebilecektir.

    Cindere Barajı'nın inşaatı dünyada bu tip barajlarda uygulanan son teknoloji ile Özaltın İnş. ve San. A.Ş. tarafından başarılı bir şekilde sürdürülmektedir. 2002 yılında aylık SSKD imalatı 160.000 m3 ve günlük 6800 m3 SSKD imalatı ile dünya rekorukırılmıştır.

    Barajın inşaatına Nisan 1994 tarihinde başlanmış olup, milli bütçe imkânları ile devam edilmektedir. İnşaatın 2007 yılında tamamlanması ve barajın işletmeye alınması plânlanmaktadır.